ب  ادامه مطلب بروید...

پروژه های کلان پژوهشی همواره نقش کلیدی در توسعه کشورها داشته است. در کشورهایی مانند ایران که با معضلات متنوعی در توسعه علمی مواجهند، داشتن چنین پروژه هایی بیش از هر جای دیگری لازم است. احداث رصدخانه ملی ایران یکی از این پروژه هاست که پس از سال ها تحقیق و بررسی مراحل اولیه را پشت سر می گذارد.

رصدخانه ملی

طرح رصدخانه ملی ایران در سال 1378 به عنوان یکی از طرح‌های کلان علمی در شورای پژوهش‌های کشور مطرح شد و مکان‌یابی رصدخانه از همان سال‌ها آغاز شد. روندی که با عدم اختصاص بودجه مناسب با افت و خیزهای فراوان همراه بود. با تصویب طرح رصدخانه ملی در زمره طرح‌های کلان ملی فناوری در اسفند ماه 87 و رفع مشکلات مالی طرح، روند پیگیری آن شتابی دوچندان گرفت تا سرانجام در اواسط سال جاری پس از سال‌ها تلاش و بررسی شرایط 40 قله در نواحی مختلف کشور، فرآیند پیچیده و حساس مکان‌یابی رصدخانه به پایان رسید و از میان دو قله «گرگش» و «دینوا» در منطقه کاشان که واجد بیشترین ارزش نجومی در کشور هستند، «گرگش» به عنوان میزبان نخستین تلسکوپ و رصدخانه ملی ایران انتخاب شد.

دکتر منصوری _استاد فیزیک دانشگاه صنعتی شریف و مجری طرح رصدخانه ملی ایران_ با اشاره به دشواری‌ها و پیچیدگی‌های مکان‌یابی رصدخانه که باید در محلی با ویژگی‌های منحصر به فرد ساخته شود، اظهار داشت: «آسمان صاف، کم بودن ذرات معلق در فضای اطراف، نبود آلودگی‌های نوری، تغییرات آب‌و‌هوایی اندک و مناسب بودن عامل دید از نظر آشفتگی‌های جوی از جمله این ویژگی‌هاست که بررسی آنها مستلزم مطالعات علمی دقیق است».

منصوری با بیان این‌که قله «دینوا» هم برای آ‌ینده نجوم ایران حفظ خواهد شد، خاطرنشان کرد: «اندازه‌گیری‌ها نشان می‌دهد که این دو قله ارزش نجومی بسیار بالایی دارند؛ اما قله «گرگش» به علت ارتفاع بالاتر به مقدار 600 متر بیش از قله دینوا انتخاب شد. قله گرگش 3600 متر ارتفاع دارد که این ارتفاع، رصدخانه را از غبار محلی و منطقه دور می‌کند و در اندازه‌گیری پارامتر دید که مهم‌ترین پارامتر محسوب می‌شود هم قله گرگش نسبت به دینوا برتری دارد».

این پروژه سیمای نجوم رصدی ایران را تغییر خواهد داد و جامعه نحیف نجوم حرفه ای ایران را به یک جامعه فعال و قابل توجه بدل خواهد کرد.

مجری طرح رصدخانه ملی ایران در توضیح پارامتر دید گفت: «پارامتر دید بیان کننده این است که دو نقطه در آسمان باید حداقل در چه فاصله‌ای از یکدیگر باشند که تلسکوپ بتواند آن‌ها را تفکیک کند؛ بنابراین هر چه تلاطم جو یعنی توده هوای بالای قله بیشتر باشد، تصویر ستاره هنگام رسیدن به ما مغشوش‌تر می‌شود و این پارامتر ضعیف می‌شود».

وی افزود: «هم‌چنین برای انتخاب قله مناسب اندازه‌گیری‌های بسیار پیچیده صورت گرفت. از جمله آنها نصب یک سامانه تغییرات ریزدمایی مشتمل بر 150 حسگر بر روی شش دکل مختلف در قله‌های گرگش و دینوا بود که تجهیزات لازم در بخش توسعه و فناوری پژوهشکده نجوم ساخته و در محل قله‌ها نصب شد».

وی در مورد وضعیت فعلی پروژه رصدخانه ملی گفت: « در حال حاضر از مرحله مکان‌یابی خارج و به مرحله پایش مکان رسیده‌ایم تا اطلاعات دقیق‌تری نسبت به قله کسب کنیم. حتی پس از نصب تلسکوپ این نوع اندازه‌گیری‌ها ادامه خواهد داشت، چرا که به نوع و چگونگی رصد در آینده کمک می‌کند».

منصوری با بیان این‌که مطالعات زمین‌شناسی هم بر روی دو قله دینوا و گرگش انجام شده، گفت: «حتی به لحاظ زلزله‌سنجی این دو قله بررسی شده‌اند و تاریخچه زلزله‌های منطقه را جمع‌آوری کرده‌ایم که هیچ مشکلی در این زمینه وجود ندارد و به لحاظ زمین‌شناسی و وضعیت سنگ‌ها مزیت‌های خوبی دارد؛ به طوری که تخته سنگ‌های بالای قله به رصد بهتر کمک می‌کند».
طرح رصدخانه ملی

طرح نهایی تلسکوپ ملی ایران

طراحی و ساخت تلسکوپ 3.5 متری ایران از سال گذشته با تلاش مهندسان ایرانی آغاز شده و طبق برنامه قرار است که در اوایل تابستان آینده، مطالعات خاک‌شناسی و بررسی‌های مشابه در بالای قله آغاز شود تا ساخت ساختمان رصدخانه از سال 1391 آغاز شود.

منصوری با بیان این که شرکت های داخلی توانمندی بالایی در طراحی سازه بالای قله دارند، خاطرنشان کرد: «در حال حاضر از چهار کارخانه بازدید و مذاکرات را آغاز کرده‌ایم و احتمالا از چهار کارخانه دیگر هم بازدید خواهیم کرد تا با توانمندی‌های آنان آشنا شویم و در اواخر بهار و اوایل تابستان سفارش ساخت قطعات تلسکوپ را به کارخانجات داخلی می‌دهیم».

به نظر می رسد بهره برداری این پروژه سیمای نجوم رصدی ایران را تغییر خواهد داد و جامعه نحیف نجوم حرفه ای ایران را به یک جامعه فعال و قابل توجه بدل خواهد کرد.